Vrij-ruimtes / Frei-Räume...in Den Haag
Ursula Pahnke-Felder

Stel je voor: op een gewone dag lopen passagiers bij het uitstappen van de tram plotseling een woonruimte binnen. Wat gebeurt er als ruimte, tijd en plaats veranderen?
Elke ruimte kan op elk moment door positieverandering een nieuwe betekenis krijgen. Elk moment kan met betrekking tot de ruimte, door het innemen van een nieuwe positie, opnieuw ontdekt worden. Dit is het uitgangspunt van het werk van Ursula Pahnke-Felder. Door het tijdelijk ingrijpen in de architectuur van een ruimte, geeft ze je de mogelijkheid een nieuwe positie in te nemen. Het tramhokje is tijdelijk in een woonkamer veranderd, in een kunstwerk, waar je onderdeel van kan worden. In Den Haag worden 8 tramhokjes onverwachts in een woonkamer veranderd. Je kunt besluiten deze veranderde ruimte te gebruiken, door op het bankstel plaats te nemen en daarmee onderdeel van het kunstwerk worden. Je kunt ook, op afstand, tot bezinning komen, de veranderde ruimte en de anderen mensen observeren of gewoon, omdat het leuk en grappig is, lachen. Na een tijd wordt alles weer in de oude staat teruggebracht. Alleen foto's blijven als documentatie over. Maar de passagier zal het tramhokje nooit meer als het oude ervaren.

Data:
Zaterdag 16 juni
Zondag 17 juni
Vrijdag 22 juni
Zaterdag 23 juni

Lokatie:
Bushokjes Lijn 17
16 Juni   11.00 uur - 13.00 uur    In de Bogaard    
16 Juni   16.00 uur - 18.00 uur    Korte Voorhout    
17 juni    11.00 uur - 13.00 uur    Korte Voorhout
17 juni    16.00 uur - 18.00 uur    Gemeentemuseum
Bushokjes Lijn 16
22 juni    11.00 uur - 13.00 uur    Loevesteinlaan
22 juni    16.00 uur - 18.00 uur    Korte Voorhout
23 juni    11.00 uur - 13.00 uur    Korte Voorhout
23 juni    16.00 uur - 18.00 uur    Buitenhof

"Vrij-ruimtes / Frei-Räume...in Den Haag"
Door Jannie Regnerus

Tijdsculptuur op lijn 17, halte Korte Voorhout.
Terwijl ik op een regenachtige zondagochtend de Korte Voorhout afloop zie ik in de verte twee mensen in een tramhalte staan.
Het zijn Ursula Pahnke Felder en haar partner Wolfgang. Wolfgang zit in ontspannen houding op een grijs kleed dat zorgvuldig over het metalen bankje is gedrapeerd. Dwars door het wachthokje is een visdraad gespannen waaraan een metalen lamp gezelligheid moet bieden, naast de als sofa aangeklede bank doen twee riet gevlochten meubeltjes dienst als bijzettafel. Op ieder staat een kamerplant. Voor het tijdschema van tramlijn 17 hangen twee gordijntjes; 'zodat mensen wel in het hokje moeten komen om poolshoogte van het de vertrektijden te nemen,' licht Ursula toe. Voor de grote poster die reclame maakt voor Knorr Bullar gehaktschotel, hangt niets. De afbeelding is daardoor evenveel kunst aan de muur als de twee popart schilderijtjes die Ursula aan de glazen achterwandheeft bevestigd.  Af en toe stopt een politieauto waarin een argwanende agent zijn radio oppakt en contact zoekt met de meldkamer, immers de tramhalte ligt pal aan de Amerikaanse ambassade.
Het project dat Ursula voor het gemak als 'tijdsculptuur' omschrijft, heeft als doel mensen op een ongebruikelijke manier met de publieke ruimte te confronteren. Een bushokje of tramhalte waarin men normaliter zwijgzaam en anoniem naast elkaar op vervoer wacht, wordt door de kunstenares in een huiskamer getransformeerd. Een ruimte waarin men ineens met verhalen op de proppen komt en in extreme gevallen zelfs zijn of haar hart lucht aan de initiators. 'Want wat zou er gebeuren als het een leeg decor zou zijn, als jullie niet zelf in de huiskamer zouden zitten?' vraag ik.
'Dat hebben we ooit uitgetest door ons in de bosjes tegenover de halte te verschuilen, niemand durfde plaats te nemen op de als sofa aangeklede bankjes en stoelen,' zegt Ursula.
Dus jullie aanwezigheid, jullie vriendelijke uitnodigende blik en rol als communicator maakt onmiskenbaar onderdeel uit van deze tijdsculptuur, concludeer ik. Ursula beaamt. Wolfgang rent ondertussen richting een nabijgelegen bossage en komt even later terug met twee roze rododendrons. Die steekt hij behoedzaam in een vaasje.





Het is stil vandaag. Gister was het veel drukker, toen kwamen er om de haverklap mensen in de huiskamerhalte binnenlopen, het leverde goede verhalen op. Zoals de man die over zijn aan kanker overleden echtgenote begon te vertellen en vier of vijf trams liet passeren alvorens hij zijn reis hervatte. Of de politieman die poolshoogte kwam nemen en zijn rol als agent voor even liet varen toen hij loskwam over angst. Zijn vrouwelijke collega bleef achter de denkbeeldige muur staan, de vierde muur die de natte straten van Den Haag van de als huiskamer ingerichte halte scheidt en zag met ogen als schoteltjes aan hoe haar stoere collega, die voor het gemak had plaatsgenomen op de bank, zijn masker voor even afzette.





Vandaag is het beduidend minder druk. De enige persoon die het tramhokje met schroom benadert, is een man van een jaar of veertig. Terwijl hij met een been in en een been buiten de huiskamer staat, steekt hij een sigaretje op. Hij wijst Ursula's uitnodiging om op de bank plaats te nemen, vriendelijk af. Toch plaatst hij zijn lichaam schoorvoetend met steeds een centimeter meer de 'huiskamer' in en vraagt op gegeven moment verlegen of Ursula en Wolfgang soms uit huis geplaatst zijn? Dat is de eerste associatie die de man bij het tafereel heeft want in zijn woonplaats Lisse leven een moeder met dochter van het ene bushokje naar het andere. 'Ze hebben niets en nemen enkel eens wat fruit of groente van de voorbijrijdende groenteman aan.' De vader van het gezin heeft hen met schulden achtergelaten die in de eerste dertig jaar niet weg te saneren zijn en daarom verkiest de moeder een zwervend bestaan, ze sleept twee winkelwagentjes met zich mee waarin ze haar schamele eigendommen bewaart en slaapt iedere nacht samen met haar dochter in een ander bushokje.
Ursula grijpt zijn vraag met beide handen aan, de twee gaan in gesprek, zij spreken over de trieste situatie waarin de moeder en dochter verkeren en ineens begrijpt Ursula waarom sommige passanten haar hulp hadden aangeboden en de vraag hadden gesteld of zij soms dakloos was.
De komst van tram 17 maakt een eind aan het gesprek, de man stapt goedgemutst in en wordt vrolijk uitgezwaaid door Ursula en Wolfgang. Zijn kortstondige aanwezigheid in de huiskamer en zijn verhaal hebben de huiskamer vandaag inhoud en zin gegeven. Er is contact gemaakt en Ursula en Wolfgang zien dat hun 'huiselijke tijdsculptuur' soms dichter een realiteit nadert dan zij eigenlijk voor mogelijk hielden.